GEMSBOK-STEINKOPF: Die Noord-Kaap het hierdie week, met die terugkeer van die voorvaderlike Khoi- en San-oorskot vanaf die Hunterian Museum aan die Universiteit van Glasgow in Skotland, ‘n diepgaande oomblik van herinnering en herstel gevier.
Die formele tuiskomseremonie het op 17 Oktober by die Iziko Suid-Afrikaanse Museum in Kaapstad plaasgevind, na plegtige tradisionele rituele wat by die vragterminaal van die Kaapstad Internasionale Lughawe uitgevoer is om die voorouers terug te verwelkom op tuisbodem.
Die oorskot en gepaardgaande items is oneties tussen 1868 en 1924 opgegrawe en later deur alumni en ander skenkers by die Universiteit van Glasgow gedeponeer. Volgens die Departement van Sport, Kuns en Kultuur bestaan die oorskot wat uit die Hunteriaanse versameling terugbesorg is, uit die gedeeltelike oorskot van ses individue, twee gips-gesiggietsels en ‘n seepsteen-rookpyp wat uit ‘n grafsteen opgegrawe is. Vyf van die individue – en die pyp – is afkomstig van die Noord-Kaap en word opgeëis deur afstammelinge van die San-, Nama-, Griekwa- en Korana-gemeenskappe.
‘n Bykomende stel oorskot is afkomstig van die Wes-Kaap en is van Khoi- en San-oorsprong, vermoedelik aansienlik ouer en uit ‘n grot opgegrawe. Die oorsprong van die twee gesig- gietsels is onbekend, hoewel daar vermoed word dat hulle in Edinburgh aangekoop is.
Die tuiskoms – bygewoon deur die Minister van Sport, Kuns en Kultuur, Gayton McKenzie, Premier Saul, Noord-Kaapse LUR vir Sport, Kuns en Kultuur, Mangaliso Matika, en die uitvoerende burgemeester van die Namakwa-distrik – verteenwoordig die eerste implementerings- mylpaal van Suid-Afrika se Nasionale Beleid oor die Repatriasie van Menslike Oorskot en Erfenisvoorwerpe. Die beleid, wat onlangs onderskryf is, skep ‘n gekoördineerde, staatsgeleide raamwerk vir land-tot-land repatriasies en restitusie van buitelandse instellings soos museums.
Iziko Museums van Suid-Afrika en die Suid-Afrikaanse Erfenishulpbronagentskap het saam met die Noord-Kaapse Herbegrafnis-taakspan gewerk om die projek te voltooi en ‘n kultureel gepaste proses te ondersteun wat deur afstammelinggemeenskappe gelei word. Die geestelike onthaal by die lughawe het daardie leierskap onderstreep: ‘n rituele oomblik wat die voorouers se hereniging met hul vaderland aandui voor die formele verrigtinge by Iziko.
Vir die Noord-Kaap sal 16 Desember 2025 ‘n datum van afsluiting en eer wees, wanneer die vyf individue wat aan die provinsie verbonde is, in Steinkopf, Namakwaland, ter ruste gelê sal word.
Die provinsie het die geleentheid beskryf as deel van ‘n breër poging om waardigheid te herstel aan die land se eerste volke – na meer as 150 jaar waarin menslike oorskot verwyder, bestudeer en ver van hul gemeenskappe van oorsprong uitgestal is.
